Dames en heren,
Het is vandaag alweer de achtste keer dat mij het voorrecht beschoren is u op beargumenteerde wijze toe te lichten aan welke persoon of instantie de Meester Kackadorisprijs wordt toegekend. U heeft vermoedelijk al kennis genomen van de lijst met de acht genomineerden, zoals die op onze website en in het Nederlands Tijdschrift tegen de Kwakzalverij bekendgemaakt is.
De website ‘therapeutenvinden' is behulpzaam bij het zoeken naar alternatieve hulpverleners, en had maar beter www.kwakzalvertjevinden.nl kunnen heten. De website bevat een duizelingwekkende lijst van therapieën en therapeuten, waarin zelfs de jury haar nog onbekende vormen van kwakzalverij aantrof. Volledig kritiekloos worden braaf alle kwakzalvers opgenomen, die zich bij de site aanmelden. De invloed van deze site is gelukkig toch maar beperkt en omdat hij eerder curieus dan gevaarlijk is, zal www.therapeutenvinden.nl de prijs niet krijgen.
Saxion Next, de particuliere tak van de rijksgesubsidieerde Saxion Hogeschool, heeft de noodlijdende Academie voor Natuurgeneeskunde uit Hilversum overgenomen, een kweekvijver van toekomstige kwakzalvers. Directeur Lohuis speldt haar studenten natuurgeneeskunde op de mouw, dat zij een hbo-getuigschrift ontvangen en dat hun duurbetaalde opleiding straks deel gaat uitmaken van het reguliere hbo-traject. De jury heeft weliswaar enige sympathie voor personen die toekomstige kwakzalvers voorjokken en duizenden euro's per jaar afhandig maken, maar dat dit door een semi-officiële onderwijsinstelling geschiedt, acht zij toch hoogst ongepast.
De minister van Landbouw, Natuur en Voedselveiligheid werd genomineerd wegens twee ernstige vergrijpen. Ten eerste voert deze minister, ondanks eerdere toezeggingen van het tegendeel, een gedoogbeleid inzake de beoefening van de diergeneeskunde door niet-bevoegde diergeneeskundige kwakzalvers. Daarnaast stelde deze minister geld beschikbaar voor onderzoek naar het effect van kruiden bij runderen, varkens en kippen. Dit onderzoek had een negatieve uitkomst, hetgeen de minister er niet van weerhield aan te kondigen dat zij voornemens is juridische belemmeringen voor het toepassen van kruidengeneeskunde bij onze veestapel te gaan wegnemen. De jury, dames en heren, kan deze redenering niet volgen.
De Wageningse universiteit blijft hardnekkig wetenschappelijk onderzoek doen naar geneeswijzen, die allang als absurd en obsoleet moeten worden beschouwd. Wij nomineerden de WUR (Wageningen University & Research centre) reeds in 2006 wegens haar onderzoek naar ‘homeopathie bij kalverdiarree' en nu kwam in 2010 de ‘leerstoelgroep biologische landbouwsystemen' (nomen est omen) met een heuse publicatie over homeopathie als vervanging van antibiotica bij varkens. De samenwerking met de antroposofen van het Louis Bolk Instituut is ergerlijk en ondermijnt in onze ogen de reputatie van Wageningen in niet onaanzienlijke mate.
Het kon ook dit jaar niet anders dan dat er opnieuw een grote ziektekostenverzekeraar op de long list zou figureren. Dit jaar wekte Menzis, geleid door de ex-politicus Roger van Boxtel, onze gramschap omdat zij soepele contracten heeft afgesloten met een flink aantal antroposofische huisartsenpraktijken. Deze zijn vaak opgetuigd met euritmie-therapeuten, kunstzinnig therapeuten en psychosociale hulpverleners. Moeilijk declareerbare zaken, maar ‘Menzis helpt'. Daarnaast biedt Menzis in zijn aanvullende verzekeringen nog altijd een groot aantal verzekerbare kwakzalverijen, opgenomen in een limitatieve lijst van ‘erkende geneeswijzen'. Daarin prijken, ondanks de dit jaar gerapporteerde ernstige ongelukken met chiropractie en craniosacraaltherapie, nog altijd maar liefst negen soorten ‘krakers', inclusief deze beide gevaarlijke vormen van ‘manuele geneeskunde' en de methode-Sickesz.
Tot zover vertelde ik u eigenlijk niets nieuws, want reeds vorige week maakten wij bekend dat de winnaar geselecteerd zou worden uit de shortlist van drie genomineerden: international Wesley Sneijder, uitgeverij EPN en de Triodos Bank.
Wesley Sneijder, zo heeft de jury moeten constateren, heeft meer verstand van voetballen dan van biologie en geneeskunde. Zo kon het gebeuren dat hij ging geloven in de effectiviteit van een kwakzalversarmbandje, Power Balance geheten. Hoewel de jury Oranje een goed hart toedraagt, beschouwt zij de nederlaag in de WK-finale als een blessing in disguise, want anders zou deze oplichterij zich waarschijnlijk op nog grotere schaal over ons land hebben verspreid. Dat blijft ons nu bespaard, maar de populariteit van de Power Balance onderstreept nog weer eens dat ook die gezellige ouderwetse kwakzalverij met apparaatjes, sieraden, zooltjes, kastanjes en amuletten nog lang niet is uitgeroeid. Tegen domheid, dames en heren, vechten zelfs de goden tevergeefs.
EPN is een belangrijke uitgever van schoolboeken te Houten. Voor een niet onaanzienlijk deel van de vwo-leerlingen is de middelbare school de eerste en laatste plek waar zij iets leren van de natuurwetenschappen. De scheikunde maakt daarvan een gewichtig onderdeel uit en daarom is de jury zeer verontwaardigd over de beuzelarijen die in de EPN-uitgave Chemie overal ten beste worden gegeven over geneesmidddelen. Over reguliere geneesmiddelen wordt kritisch gesproken met aandacht voor bijwerkingen en giftigheid, terwijl aansluitend de loftrompet wordt gestoken over de homeopathie en de kruidengeneeskunde. Bij leerlingen, die later een exacte studierichting gaan volgen, worden deze misverstanden wel weggecorrigeerd, maar gaat de vwo'er vervolgens rechten, politicologie of een geesteswetenschap studeren dan kan die ‘tienermisleiding', zoals Piet Borst het ooit noemde, soms levenslange gevolgen hebben. En juristen bijvoorbeeld – deze juryvoorzitter zegt het in dit gezelschap niet zonder schroom - bereiken in onze samenleving vaak zeer hoge en machtige posities. Alleen omdat er een nog serieuzer kandidaat is, ontsnapt EPN aan de Kackadorisprijs van dit jaar.
Want die prijs gaat dit jaar afgetekend naar de Triodos Bank en haar onderdeel de Triodos Foundation. Zoals u in de toelichting op de nominaties reeds heeft kunnen lezen, gaat er veel subsidiegeld naar alternatieve geneeswijzen, zogenaamd omdat de bank duurzaamheid hoog in het vaandel heeft staan. Met haar uitgekiende en succesvolle pr heeft de bank haar antroposofische identiteit geheel aan het zicht onttrokken en zo trekt men ook klanten, die menen met een ecologisch vooruitstrevende bank van doen te hebben. In de subsidiepraktijk van de Triodos Foundation gaat opvallend veel geld naar antroposofische instituties, als huisartsenpraktijken, het lectoraat antroposofische gezondheidszorg te Leiden en het Louis Bolk Instituut. Buitengewoon kwalijk acht de jury echter het feit dat men ook kwakzalverij exporteert naar de Derde Wereld. Dat gebeurt in de vorm van subsidie van acupunctuurkliniekjes en vooral door subsidiëring van Homeopaten zonder Grenzen, die homeopathie propageert en verspreidt in Zuid-Amerika, Kenia en Georgië. Aan halfgeletterde cursisten in Kenia wordt wijsgemaakt dat je met homeopathie ‘ongevallen, koortsen, brandwonden en hersenvliesontsteking' kunt genezen. De epidemioloog Luc Bonneux sprak vorig jaar terecht van 'misdadige hulp' in een omgeving waarin adequate medische hulp vaak pas laat wordt gevonden. Naast de soms grote afstanden tot reguliere medische hulp en het geloof in traditionele geneeswijzen, die eerst worden beproefd, is er nu een derde oorzaak van soms levensbedreigend ‘delay' geïntroduceerd: het geloof in homeopathie, bevorderd door rijke en natuurlijk al snel superieur geachte westerlingen. In werkelijkheid zijn dat kwakzalvende warhoofden, rijkelijk gesubsidieerd door de Triodos Bank en haar Foundation.
Mag ik de voorzitter van de Raad van Bestuur van de Triodos Bank verzoeken naar voren te komen voor het in ontvangst nemen van trofee en diploma?
Mede namens prof. dr. R.A.P. Koene en C.P. van der Smagt,
mr. Th. J. Douma, voorzitter van de jury
Amsterdam, 2 oktober 2010.