De columns van erevoorzitter Renckens op Kloptdatwel

Erevoorzitter Renckens van de Vereniging tegen de Kwakzalverij schrijft columns voor de skeptische website Kloptdatwel.nl. Hieronder een overzicht van de columns die tot nu toe verschenen zijn.
Door: de Webredactie | Geplaatst: 9 jun 2013

Posttraumatische dystrofie of: hoe een modeziekte ruim een eeuw standhield. 15 februari 2015.

Een belangrijk deel van mijn proefschrift uit 2004 was gewijd aan modeziekten en als prototype beschreef ik de bekkeninstabiliteit. Ik kwam tot plm. 15 actuele modeziekten en noemde hun gemeenschappelijke kenmerken en suggereerde methoden ter preventie. Sommige modeziekten blijven wel erg lang bestaan, zoals m.n. de ME/CVS. Toch kan zelfs na ruim honderd jaar blijken dat een serieus genomen aandoening als modeziekte te gronde gaat. Dat is thans het geval met de PTD en daarom is er voor ME-lijdsters toch nog goede hoop. Ooit zal blijken dat dit geen echte ziekte is.

Geef geen cent aan het Nationaal Fonds Tegen Kanker! 5 januari 2015.

Er bestaan in ons land tientallen stichtingen die als goed doel geld ophalen voor de bestrijding van kanker. De oudste en bekendste is KWF Kankerbestrijding, anderen zijn o.a. de Stichting Wereld Kanker Onderzoek Fonds (WCRF NL; alternatief angehaucht) en de malafide Stichting Kankerbehandeling en Preventie (uit het Circus-Pluut met zijn zeven ‘look alike’ kwakfondsen). In december 2014 deed de Stichting Nationaal Fonds tegen Kanker (SNFTK) weer een mailing uitgaan met het verzoek geld te doneren. Dit laatste fonds heeft zich los gemaakt van Pluut c.s. en subsidieert tegenwoordig serieus wetenschappelijk onderzoek. Academische onderzoekers uit AMC en VUmc doen regulier onderzoek, maar konden bij de SNFTK geld krijgen door hun  onderzoeksaanvragen zo framen dat NFK-directeur Claassen en zijn maatje Braam denken dat er een natuurproduct en/of voeding in het spel is. Academische onderzoekers, die even onder het juk van types als Braam en/of Valstar doorlopen: kleine moeite zou u denken, maar ik vind het een rotgezicht. Op deze column kwam een reactie van AMC-onderzoeker Michal Heger.

Consumentenbond en de bevordering van de kwakzalverij. 27 november 2014.

Vorige week bracht de Consumentenbond een eigen onderzoek naar buiten waarin zij in een vijftiental verschillende vitaminepillen het gehalte aan vitamine B6 had gemeten en die waarden vergeleken had met de maximaal aanbevolen dosis per dag en met het op de etiketten vermelde gehalte. De orthomoleculaire maffia kwam er niet zo best van af. Toch heeft men er helemaal geen bezwaar tegen andersoortige kwakzalverij, want de bond heeft zich in augustus jl. gewend tot de minister van VWS met het dringende verzoek de vermelding van indicaties op de homeopathische middelen weer toe te laten! De minister doet met haar verbod op onbewezen claims voor de homeopathica niets anders dan de Consumentenbond al sinds haar oprichting doet: de koper beschermen tegen bedrog en te mooie beloften.

Door ons om opheldering gevraagd stelde consumentenbondvoorzitter Bart Combée dat hij enerzijds hechtte aan ‘heldere informatie’, maar stelde tevens vast dat een ‘niet onaanzienlijke groep consumenten  gelooft dat zij baat hebben bij homeopathische middelen’. En hoewel hij met ons van mening is dat wetenschappelijk bewijs ontbreekt, toch vindt hij dat de consument ‘geholpen’ moet worden bij zijn keuze uit al die 3900 beschikbare en onwerkzame homeopathische middelen. Stuitend. 

 

UMCG verdient geld aan kwakzalverij. 29 september 2014.

In 1986 werd er op het terrein van het Groningse academisch ziekenhuis een acupunctuurkliniekje geopend met de naam Hwa To Centre. Het betrof een samenwerking van de tandheelkundige subfaculteit met de universiteit van Shanghai. Het HTC bestaat nog steeds en bevindt zich ook nog altijd op het terrein van het Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG). Het wordt bemand door een Chinese vrouw, die niet is ingeschreven in het BIG-register, maar zich op de website van het HTC ‘Dokter Yu-Shu Liu, acupuncturist - professor in de acupunctuur’ noemt. De enige andere acupuncturiste is een tandarts. De ruimte wordt aan hen verhuurd door een aan het UMCG gelieerde holding. Ik heb de UMCG-directeur aangeschreven met het verzoek geen geld meer te verdienen aan dit kwakzalvershol en erop aangedrongen het HTC van het UMCG-terrein te verwijderen. Ik ving bot.

Meende Freek de Jonge dat nu echt? 10 augustus 2014.

De beroemde cabaretier trad deze zomer op in Zomergasten en liet zich daar ontvallen dat alternatieve genezers met rust moesten worden gelaten, dat de reguliere geneeskunde aan de leiband van de farmaceutische industrie loopt en dat alternatieven wel degelijk resultaten kunnen boeken. Veel mensen konden zich niet voorstellen dat zo’n scherpzinnig man dat zou menen, maar in dit stuk wordt aangetoond dat De Jonge het inderdaad meent. Hij liet daarvan al veel eerder blijken en blijft daarin consequent.

Onderzoek naar homeopathie bij het premenstrueel syndroom PMS: een postume belediging. 18 juni 2014

Wetenschappelijk onderzoek naar de werkzaamheid van alternatieve geneeswijzen vindt in ons land nauwelijks nog plaats. Overheidssubsidie gaat er niet meer heen en de universiteiten of farmaceutische industrie hebben geen belangstelling. Toch zijn er nog instanties die geld opbrengen voor dit type kansloze research. Behalve de paar antroposofen, die nog wel willen doneren, blijkt er ook subsidie te zijn verstrekt aan Klein-Laansma, homeopathisch arts, in dit geval om het effect van homeopathie op het (niet bestaande) premenstrueel syndroom te onderzoeken. Het geld is afkomstig van de Ver Ned Vrouwelijke Artsen VNVA. En passant wordt iemand nagedachtenis bezoedeld.

Kousbroek, Socrates en de huisartsenopleiding. 19 mei 2014.

In dit stuk wordt verslag gedaan van een mini-enquête naar de rol van alternatieve geneeswijzen in de huisartsenopleiding. De bevindingen zijn geruststellend, hoewel er enige twijfel kan zijn over de huisartsenopleiding van de VU en nog wat meer over de Utrechtse. Het hoofd van de VU-huisartsenopleiding professor van der Horst staat sympathiek tegen over ’integratieve geneeskunde’ (grijp naar uw revolver!) en de Utrechtse opleider Damoiseaux wilde niet meewerken aan de enquête en weigerde zelfs aan de telefoon te komen. Later werd bekend dat antroposofisch artsen als Arie Bos en Van der Bie wetenschapsfilosofie doceren aan medisch studenten.

Tweehonderd jaar koninkrijk der Nederlanden en wat dat te maken heeft met het bijgeloof. 7 april 2014.

Op 29 maart 2014 was het tweehonderd jaar geleden dat Nederland, dat zich kort te voren ontworsteld had aan de Franse bezetting, zijn Grondwet kreeg en een monarchie werd onder koning Willem I. Talrijk waren de krantenartikelen over deze heuglijke geschiedenis en ook op de vaderlandse televisie is er veel aandacht geweest voor deze historie. Veelvuldig kwam daarbij ook Gijsbert Karel van Hogendorp (1762-1834) in beeld. Deze ‘raadspensionaris’ was de ontwerper van de grondwet, waarbij aangetekend moet worden dat de jonge Willem I ook een aanzienlijke invloed op het eindresultaat heeft gehad. Weinig aandacht kreeg zijn vrijage met het Mesmeriaans bedrog, dat bijna het eind van zijn politieke carrière betekende.

Alweer een Utrechtse celbioloog in de fout. 1 maart 2014.

Naar aanleiding van persberichten over een frauderende Utrechtse celbioloog bespreekt Renckens de activiteiten van een clubje homeopathisch angehauchte celbiologen, die in de jaren 70 en 80 verbonden waren aan dezelfde universiteit en die fundamenteel onderzoek deden naar het werkingsmechanisme van de homeopathie. Dit door VSM betaalde onderzoek was niet zo zinloos als de oppervlakkige lezer zou denken. De naam Roel van Wijk zal bij de oudere lezers niet onbekend zijn en zelfs Ronald Plasterk verwaardigde zich om met hem in debat te gaan.

Is er vooruitgang in de filosofie? 29 januari 2014
 
Naar aanleiding van een debatavond in Amsterdam tussen de atheïst-filosoof Philips en de Kampense hoogleraar theologie Paas gaat de columnist terug naar zijn studententijd, waar exact vijftig jaar geleden ook werd gediscussieerd over het bestaan van god. Hij constateert weinig verschil. Daarna een korte bespiegeling over de vraag of skepticisme zich verdraagt met (gods-)geloof, zoals bijvoorbeeld Gould volhield. En wat is eigenlijk het verschil tussen psychiatrische wanen en het geloof in een onaantoonbaar opperwezen?
 
Gun mij toch de eer: ik kwakzalf en ik promoveer. 14 januari 2014
 
In Groningen promoveerde op 13 januari 2014 de psychiater Hoenders op een proefschrift over ‘integratieve psychiatrie’. Dat alternatieve genezer promoveren is niet uniek maar wel vrij zeldzaam. Eerst een korte terugblik op hen, die hem voorgingen.
 
Over het kraken van de nek. Wie wil er de dood riskeren om van zijn hoofdpijn of nekpijn af te komen? 26 nov. 2013

Afgelopen zomer informeerde IGZ bij de Nederlandse Vereniging van Manueel Therapeuten (NVMT) of zij inzake het kraken van de nek een richtlijn hanteerde. IGZ was daartoe gekomen omdat er in 2012 zes calamiteiten na een dergelijke behandeling waren gemeld, waarvan een met dodelijke afloop. De NVMT schortte het nekkraken tijdelijk op, maar op 18 november 2013 besloot de NVMT-ledenvergadering door te blijven gaan met het (nutteloze) kraken van de nek. Men verbond er wel enige randvoorwaarden aan, maar het besluit blijft te betreuren. Nederland telt ten minste 3000 krakers (alleen al de NVMT heeft 2000 leden) en een verwijzing is niet nodig.

 
 
Dit najaar behandelt de Eerste Kamer het reeds in de Tweede Kamer goedgekeurde wetsontwerp Wet kwaliteit, klachten en geschillen zorg (Wkkgz), waarmee de positie van de klager versterkt zou gaan worden ten opzichte van de huidige wetgeving, waarin een instantie als de IGZ vaak nauwelijks kan of wil optreden tegen misstanden. Om ook alternatieve genezers beter binnen het bereik van de oordelende instanties te krijgen zal er een register worden geopend waarin naast artsen, verpleegkundigen etc., ook ruimte zal komen voor kwakzalvers. Is men ontevreden over deze niet-BIG geregistreerde types, dan komt men terecht bij een geschilleninstantie, samengesteld door aanhangers van de betreffende alternatieve geneeswijze! Deze wet moet dus afgestemd worden.
 
 
Als er op basis van een onjuiste redenering een verwerpelijke beslissing wordt genomen die later toch goed blijkt uit te pakken, betekent dat natuurlijk niet dat de initiële afweging een juiste is geweest. Zo zijn er goede redenen om de total body scans in een laag risico populatie af te wijzen omdat het vervolgtraject bij de vele vals-positieven medisch en financieel schadelijk is. In het huidige neoliberale klimaat bestaat de vrees dat de minister van VWS de total body scan volgend jaar zal gaan toestaan. Dat zou alleen maar acceptabel zijn als alle vervolgkosten betaald worden door de slachtoffers van deze screening, zelfs ook als er wel een serieuze afwijking is gevonden zouden de kosten althans gedeeltelijk bij hen gelegd moeten worden.
 
 
In commissies ter voorbereiding van de CBO-richtlijnen voor medisch handelen zitten behalve deskundige medici tegenwoordig niet zelden ook vertegenwoordigers van patiëntenorganisaties of zelfs van alternatieve genezers. Dit leidt tot vertraging, concessies aan wetenschappelijke strengheid en zelfs dan nog zijn deze toegevoegde clubs vaak ontevreden met het eindresultaat, zoals recent geschiedde bij de CVS-richtlijn. MC-columnist Keuter pleitte tegen opnemen van patiënten in deze commissies en hij heeft gelijk. Het zou ook moeten gelden voor alternatieven: a.u.b. niet opnemen in richtlijncommissies!
 

Reeds vanaf de tijden van het Staphorster Boertje(1840-1922) oordelen rechters vaak erg mild over kwakzalvers. Aan de hand van drie recente uitspraken van de belastingrechter zou betoogd kunnen worden dat dat nog altijd het geval is. Chiropractors, een magnetiseur en een Gestalt-therapeut werden vrijgesteld van btw-heffing. Speculerend over de motieven van de rechters zie ik enerzijds het beledigende karakter ervan voor de BIG-geregistreerde beroepsgroepen, die nu gelijkwaardig worden geacht aan kwakzalvers, maar kom ik ook tot begrip voor de keuze van de rechters, omdat de beroepsgroepen (KNMG, verenigingen van psychologen, huisartsen en psychiaters) zelf alternatieve behandelwijzen niet duidelijk genoeg afwijzen.

Chronische Lyme en chronische Q koorts: two of a kind? 22 april 2013

Toen recent parlementariërs aandrongen op een goede regeling voor patiënten met chronische Q koorts, toen begon mijn antikwak-antenne direct te reageren, traumatische herinneringen als ik heb aan de parlementaire steun voor het niet bestaande CVS ofwel ME-syndroom. Ik verdiepte mij nader in de infectiologische literatuur en bleek mij te hebben vergist. Mijn argwaan was niet terecht. Chronische Lyme is een kwakzalversdiagnose, maar chronische Q koorts is een zeer reële en onaangename kwaal.

Hoe absoluut is het medisch beroepsgeheim? 26 maart 2013

In deze column, geïnspireerd door de actuele discussie over het medisch beroepsgeheim in de politiek, brengt de auteur de geschiedenis van de eind vorige eeuw populaire kankerdokter en internist dr. A.J. Houtsmuller in herinnering. Hij loog over zijn eigen ziektegeschiedenis en bracht zijn behandelend artsen in een groot dilemma: talrijke kankerpatiënten met valse hoop, vies eten en aanzienlijke onkosten opzadelen of hun beroepsgeheim verzaken?

Een overpeinzing bij de aangekondigde pauselijke abdicatie. 25 februari 2013

De aftredende paus Josef Ratzinger was in een eerdere fase van zijn carrière prefect van de Congregatie voor de Geloofsleer, die de hedendaagse voortzetting vormt van de pauselijke Inquisitie. Na een korte schets van deze effectieve manier om met dissidenten in eigen kring om te gaan, trekt de schrijver een parallel met de opkomst van de alternatieve geneeskunde in de jaren '70 van de vorige eeuw. Meer dan duizend artsen gingen rare dingen doen en de beroepsgroep had geen middelen om tegen hen op te treden. Een Inquisitie, die afvallige c.q. ketterse artsen kan royeren zou zeer nuttig zijn geweest.

Hoe de vice-voorzitter van de Vaste Kamercommissie voor VWS de kwakzalverij bevorderde, 21 januari 2013

Nadat IGZ eind 2012 gedwongen werd haar rapport over de Quress-affaire openbaar te maken en de VtdK via haar eigen inlichtingendienst te weten kwam welke vooraanstaande mensen  zich in 2008 lieten strikken voor de Medische Advies Raad van de Leidse cytotronkliniek, kan nu worden onthuld welke invloedrijke VVD-politica en senator ook tot dit gemankeerde gezelschap behoorde. Haar enige excuus kan zijn dat ook twee medisch specialisten deel uitmaakten van dit treurige gezelschap.

EO geeft vrij baan aan christen-psycho-oncoloog Hans Schilder. 17 dec. 2012

Zelfs bij het Helen Dowling Institute gelooft niemand meer dat psychologische factoren een rol spelen bij het ontstaan en/of het beloop van kanker. Toch heeft de EO er nog een gevonden, de basisarts Schilder, telg uit een streng protestants Kampens geslacht, die in de jaren 90 promoveerde op 'spontane regressie van kanker' en daarbij tevergeefs zocht naar psychologische oorzaak ervan. Hij gelooft dat wel en de EO gaf hem ruim baan in een tv-interview.

Wil het premenstrueel syndroom afscheid nemen?, 19 nov. 2012

Het premenstrueel syndroom PMS werd voor het eerst beschreven in 1931 en heeft betrekking op een aantal fysieke, maar vooral psychische ongemakken in de twee weken voorafgaand aan de menstruatie. Er is nimmer een oorzaak gevonden en alleen de industrie claimt, bijgestaan door enkele artsen-gelovigen, dat medicatie kan helpen. Nu is er overtuigend onderzoek dat aantoont dat PMS niet bestaat.

Over de plichten van een goed werknemer, 15 okt. 2012

Doorbetaling van loon en/of uitkering bij arbeidsongeschiktheid of ziekte is in ons land normaal en is een teken van beschaving. Wil dit breed gedragen financieel vangnet intact blijven, dan dient de werknemer er alles aan te doen om zijn gezondheid c.q. prestatievermogen weer zo snel als mogelijk terug te krijgen. Maar wat gebeurt er als de werknemer een alternatieve geneeswijze verkiest?

Doorstrepen wat niet verlangd wordt: wijsheid komt/gaat met de jaren, 20 aug 2012

Als ik voor mijzelf of voor een van mijn naasten een dokter zoek, dan neem ik er het liefst een die al ruime ervaring heeft, maar tegelijkertijd niet al te oud is. Ik zou zeggen, begin vijftig dan zijn de meeste artsen ongeveer op de top van hun kunnen. Een bespiegeling naar aanleiding van enkele hoogbejaarde en dysfunctionerende artsen.

Homeopathie en overheidsbeleid: hoe het was, 9 juli 2012

Op 1 mei berichtte ik op deze plaats over de nakende ondergang van de homeopathische industrie  als gevolg van nieuwe regelgeving en een rechterlijke uitspraak. Nu de Vaste Commissie voor VWS geen bezwaren heeft ingebracht tegen de nieuwe regels, is de regeling per 1 juli ingegaan. Een terugblik op drie decennia overheidsbeleid inzake de homeopathische kwakzalverij.

Acupunctuur bij COPD: helpt het echt?, 4 juni 2012.

Negentien Japanners, auteurs van een onderzoek naar de werking van acupunctuur bij COPD (chronisch obstructief longlijden, beter bekend als astma, bronchitis en emfyseem) bij 30 patiënten, kregen hun artikel geaccepteerd in de Archives of Internal Medicine, een van de topvier algemene medische tijdschriften van de VS (naast de JAMA, NEJM en Ann Int Med). Het werd gesponsord door de Japan Society of Acupuncture and Moxibustion en de uitkomst was positief, maar helpt het echt?

Komt er eindelijk een einde aan de homeopathie in Nederland? Een terugblik, 1 mei 2012.

Over de totstandkoming van de nieuwe en sterk verbeterde regelgeving inzake de zelfzorg homeopathie. Zonder serieuze bewijzen geen indicaties meer toegestaan. Vermelding in het Deutsches Homöopathisches Arzneibuch biedt nu geen enkel voordeel meer.

Over de Nederlandse chiropractoren en hun studiefinanciering, 9 maart 2012.

In Nederland kun je het niet worden, maar ons land telt inmiddels zo'n 370 chiropractors (bottenkrakers) en hun aantal groeit nog steeds. De eerste vestigde zich in 1968, intussen zijn er al drie beroepsorganisaties, de NCA, de DCF en de CCA (christelijke chiropractors). Onze overheid bevordert de instroom van talrijke jonge Nederlandse chiropractors door hun studie mee te financieren.

Lees ook